Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nde (ANAMED) 16-17 Haziran’da düzenlenen Memleketler arası Mustafa V. Koç Sualtı Arkeolojisi Sempozyumu’nda açılış konuşmalarını TINA Vakfı İdare Konseyi Lideri Oğuz Aydemir, TINA Vakfı Kurucu Üyesi ve Koç Holding İdare Konseyi Üyesi Caroline N. Koç ve TINA Vakfı Sempozyum Bilim Komitesi Lideri Emekli Amiral Metin Ataç gerçekleştirdi. Sempozyumda konuşan ABD’nin Texas A&M Üniversitesi Deniz Arkeolojisi Enstitüsü’nden Prof. Dr. Cemal Pulak, Türkiye su altı arkeolojisinde yaşanan gelişmelere ait DHA’ya açıklama yaptı.
DEFİNECİLER SU ALTINDA DA DURMUYOR
Karada olduğu üzere su altında da definecilerin talanıyla karşı karşıya kaldıklarını belirten Pulak, “Su altında talan daha güç olsa da olduğu kesin. Su altından çıkarılan bir arkeolojik kalıntının tek başına hiçbir kıymeti yok. Bu kalıntıların birlikte bulundukları yer ve hiç dokunulmamış hali biz arkeologlara bilgi veriyor. Onun dışında troller de arkeolojik batıklara çok fazla ziyan veriyor. Bundan 30-40 yıl evvel yığın olarak gördüğümüz batıklar ve amforalar trollerin parçalaması sonucunda bugün yok. Koylarda turizmin artması sonucu gemi ve teknelerin demirlemesiyle çapaların verdiği büyük ziyanlar var. Onun için su altındaki arkeolojik kalıntıların mümkün olduğunca belgelenmesi ve bilim dünyasına kazandırılması gerekiyor” tabirlerini kullandı.
“BATIKLAR DALIŞ TURİZMİNE AÇILIRSA SOYULMAYA MÜSAİT HALE GELİR”
Su altı arkeoloji turizminin sakıncaları olabileceğini kelamlarına ekleyen Pulak, “Türkiye’de kimi kurallara uymak her vakit mümkün olmuyor. Bu su altında da geçerli. Batıklar dalış turizmine açılırsa soyulmaya müsait bir duruma gelmiş oluyor. Rehberli dalışların bu talanın önüne geçebileceğini söyleyenler de var. Fakat Türkiye’de dalış turizmi yapan kümeler ortasında bile büyük bir rekabet var. Birtakım kümeler bu batıkları korurken kimileri bunu bir çıkar kapısı gördüğü için fiyat siyasetinde değişikliğe gidiyor. Bu durum da o bölgeyi koruyan grubun işsiz kalmasına ve batıkların başıboş hale gelip soyulmasına neden olabiliyor. Bu nedenle batıklar, turizme açıldıktan sonra denetim düzeneği kurabilmek çok güç. Lakin 2’nci Dünya Savaşı’ndan sonra batmış yahut daha sonraki periyotlardaki batık gemiler, arkeolojik pahası olmadığı için turizme açılmalı. Türkiye’de bunun örnekleri var” açıklamasında bulundu.
YENİKAPI BATIKLARINDA TSUNAMİ ETKİSİ
Yenikapı’da rastlanan 6’ncı yüzyıl batıklarında tsunami tesiri görüldüğünü lisana getiren Pulak, “İstanbul Yenikapı’da 37 batık kazıldı. Bunların 8’ini biz kazdık. O batıkların tarihi 5’inci yüzyıldan 10’uncu yüzyıla kadar gidiyor. 6’ncı yüzyıla tekabül eden birkaç batığın tsunami tesiriyle ziyan gördüğü varsayım ediliyor. Tsunami var ve medeniyetlere tesiri olabiliyor. Kesin olarak tespit etmek güç olsa da Yenikapı’dan alınan örneklerde açık denizde bulunması gereken ufak hücreli foraminfera denilen hayvanların liman içinde bulunduğunu görüyoruz. O da fakat şiddetli bir dalga ile gelmiş olabilir. Tsunami var ancak bu nedenle batmış bir gemi olup olmadığı kesin değil” açıklamasında bulundu.
“ATLANTİS EFSANESİNİN KIVILCIM HİSSESİ KADAR DA OLSA GERÇEKLİĞİ OLABİLİR””
Atlantis’in bir efsane olduğunu söyleyen Pulak, “Ama her efsanenin kıvılcım hissesi kadar da olsa bir gerçeklik hissesi olabiliyor. Tsunami sonucunda ziyan görmüş pek çok kıyı kenti olabilir. Atlantis de tahminen bunlardan bir tanesi. Kimi araştırmacılar Atlantis’in Yunanistan’ın Santorini Adası’ndaki bir yerleşim olduğunu düşünüyorlar. Zira orada bilinen en büyük patlamalar olduğu düşünülüyor ve hala üzerine çalışmalar yürütülüyor. Kesin olarak tarihi de bilinmiyor. 17’nci yüzyılın sonunda çok büyük bir patlama sonucunda Ada’nın ziyan gördüğünü biliyoruz. Bunun tesirleri Anadolu kıyılarına, Mısır İskenderiye’ye ve hatta Doğu Anadolu’ya kadar gidiyor. Sonuç olarak Santorini’de bu büyük patlama sonucunda bir medeniyetin yok olduğu arkeolojik bir gerçek. Lakin bunun Atlantis olup olmadığını bilemiyoruz” formunda konuştu.
“ULUBURUN BATIĞI’NA 11 YILDA 25 BİN DALIŞ GERÇEKLEŞTİRDİK”
Kaş yakınlarında bulunan ve M.Ö. 14’üncü yüzyılın sonlarına tarihlenen Uluburun Batığı’nda 1984-1995 yılları ortasında hafriyat çalışması yaptıklarını söyleyen Prof. Dr. Cemal Pulak,”Bu batığa 11 sene boyunca her yaz dalış gerçekleştirdik. Toplamda 25 bin dalış gerçekleştirdik. Bunlardan 22 bin 500’ü batık üzerine çalışma dalışıydı. Bildiğim kadarıyla 11 sene boyunca devamlı olarak kazılan en derin batıktı. Kesinlikle gözden kaçmış modüller vardır. Ancak biz 11’inci sene sonunda bölgeden ayrıldığımızda eksik bir kesim görmedik. Artık ortadan 28 yıl geçti ve on binlerce parçayı birleştirmeye devam ediyoruz ve kimi kesimlerin eksik olduğunu görüyoruz. Bu kesimler alındı mı yoksa gözden mi kaçtı bilmiyoruz. Zira Uluburun Batığı 30 derecelik bir meyilde yer alıyor. Derinliği 62-63 metreye kadar gidebiliyor. Ulaşamadığımız derinlikler olabilir, bilemiyoruz. Şu an batıkla ilgili kıymetlendirme safhasındayız” bilgilerini paylaştı.
“MISIR’DA ŞİMDİ KEŞFEDİLMEMİŞ BİR CAM ATÖLYESİ OLDUĞUNU BİLİYORUZ”
Uluburun Batığı’nın kıymetlendirme safhasında yeni bulgularla karşılaştıklarını lisana getiren Prof. Dr. Cemal Pulak, “Son devirde batıktaki yeni gelişmelerle ilgili bilimsel yayınlar yaptık. Örneğin batığın üzerinde 1 ton kalay külçe var. Batıktaki bu külçeler dünyadaki en eski kalay külçeler olarak karşımıza çıkıyor. Yapığımız tahliller sonucu kalay külçelerin bir kısmının Güneydoğu Toroslar’dan elde edildiğini bir kısmının da Akdeniz’e çok uzak bir bölge olan Orta Asya’dan getirildiğini tespit ettik. Öte yandan batıkta 200 civarında cam külçe var. Tabi bunların hepsi düzgün korunmuş halde değil. Korunmuşları üzerinde yaptığımız çalışmalar sonucunda bu cam külçelerin ise Mısır’dan geldiğini tespit ettik. Mısır’da tıpkı periyoda ilişkin bilinen cam atölyeleri olsa da o atölyelerin camlarından çok farklı bir örneğe rastladık. Bu nedenle Mısır’da bugün şimdi keşfedilmemiş bir cam atölyesi bulunması gerektiğini biliyoruz. Ayrıyeten antik devirde camın nasıl yapıldığını da bu çalışmalar sonucu keşfettik. Bu periyotta cam 3 farklı evreden geçerek elde ediliyor. Birinci başta eritilen cam dövülerek kum haline getiriliyor ve renklendirme süreci gerçekleştiriliyor. Bu manada cam insanoğlunun yaptığı birinci yapay gereçlerden biri olarak karşımıza çıkıyor” diye konuştu.
AFRİKA’DAN ABANOZ KÜTÜKLERİ SİNA ÇÖLÜ’NDEN DEVEKUŞU YUMURTALARI…
Uluburun’daki Batık gemide bulunan gereçlerin dünyanın farklı coğrafyalarından geldiğini tespit etiklerini söz eden Pulak, “Örneğin Afrika’dan abanoz kütükleri, Sina Çölü’nden devekuşu yumurtaları, Suriye’den fildişi, İsrail’den su aygırı dişleri batıkta rastladığımız öteki gereçler. Böylelikle o periyotta ticaret ağı hakkında da bilgi sahibi oluyoruz” dedi.
