Makedonya Hükümdarı Büyük İskender’in kumandanlarından Antigonius Monophthalmos tarafından M.Ö. 316’da kurulan, Bitinya, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin izlerini hala taşıması nedeniyle dünyada eşine az rastlanan ve bütünüyle açık hava müzesi olan Bursa’nın İznik ilçesinde tarih ayağa kaldırılıyor.
İznik’te imaline Bitinya devrinde M.Ö. 4’üncü yüzyılda başlanan ve antik müelliflerden Strabon’un verdiği bilgiye nazaran 2,5 kilometre uzunluğunda olan İznik Surları, Kuzey Avrupa’da yaşayan barbar kavimlerden Gotların 258 yılındaki akınları sonrasında güçlendirilip, uzatılarak bugünkü hali olan 4 ana ve 12 tali kapı ile 4970 metre uzunluğa ulaşmış. Tarih boyunca yaşanan kuşatmalar ve büyük zelzelelere karşın günümüze kadar ulaşmayı başaran tarihi surlar, İznik Müzesi Başkanlığında Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından restore ediliyor.
Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı tarafından tarihi surların Yenişehir Kapı kısmında sürdürülen arkeolojik hafriyatlar, kenti savunma maksatlı yapılan surların farklı maksatlar için de kullanıldığını gözler önüne serdi. İç ve dış surlar ortasındaki alanın Bizans ve Osmanlı devirlerinde mezarlık olarak kullanıldığını gösteren çok sayıda iskelet ortaya çıktı. Hafriyat Başkanlığını yürüten Arkeoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Mustafa Şahin, “Biz burada manaya ve kurtarma maksatlar sondaj hafriyatları biçiminde hafriyatlar yürütüyoruz. Mesela bir Roma villası olabilecek bir yapı kalıntısı bulduk. Bunu bulduğumuz, milattan sonra 2 yüzyıla ilişkin kandiller ve gibisi buluntular anlıyoruz. Sur duvarı tam villanın üzerinden geçiyor. Bu da bize şunu gösteriyor. Demek ki bu sur duvarları yapılırken birtakım yapılardan fedakarlıkta bulunulmuş. Sonrasında da 5 yahut 6 yüzyıllarda Yenikapı’nın giriş çıkışını denetim altına alan bir binanın bu villanın üzerine inşa edildiğini görüyoruz” dedi.
“ÇOK DEĞİŞİK BİR KÜME VAR”
Bunun yanında sur duvarları ortasında çok sayıda defin ile karşılaştıklarını lisana getiren Prof. Dr. Şahin, “Özellikle kademeli olarak yapılan definlerin, bu alanda çok uzun yıllar süren bir defin geleneği olduğunu gösteriyor. Elde ettiğimiz keşiflere nazaran bunlar taarruzlar esnasında ölen Bizanslı ya da şehit düşen İslam askerlerine ilişkin değil. Tertipli bir defin olduğunu bize gösteriyor. Zira tertipli bir formda yapılan mezarlar ve bu mezarların içerisinde yapılan definleri görüyoruz. Buluntular ortasında çok değişik bir küme var. O da şu bir alanda biraz daha alt kotta Hıristiyan kökenli beşerler, bunun çabucak bir üst kotunda da defin geleneğinden anlaşıldığı kadarıyla bir Müslüman’a ilişkin mezar yer alıyor. Demek ki hem Bizans periyodunda hem de sonrasında Türklerin gelmiş olduğu devirde bu alanın yeniden mezar alanı olarak kullanıldığını görüyoruz” diye konuştu.
Mezar geleneklerine bakıldığında bu alanda defnedilenlerin ‘orta direk’ diye tabir edilebilecek sıradan halk olduğunu da kelamlarına ekleyen Şahin, “Bu mezarlar, bizim ‘çatkı mezar’ dediğimiz iki tane içbükey kiremidin birleştirilerek oluşturulduğu mezarlar. Rastgele bir çaba, rastgele bir personellik, rastgele bir maliyet yok bunlarda. Yani sıradan definler. Burada bir ileti da vereyim. Bu çeşit mezarlarda hiçbir halde define olmaz. Ne Hıristiyanlar, ne Müslümanlar, ölülerini defnederken yanlarına bedelli eşya bırakmazlar. Onun için yani bu mezarları gördükleri vakit işte altınlar, şunlar, bunlar kimse hayal etmesin. Boşu boşuna mezarlarda yatanları rahatsız etmesinler” dedi.
