Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki sarsıntılardan sonra bölgede yaşanan artçı zelzeleler, huzursuz etmeye devam ediyor. Adana’da 2 gün evvel yaşanan 4.2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde, bugün de 08.53’te İzmir Buca merkezli 3.9 büyüklüğünde bir zelzele daha meydana geldi. Sarsıntı açısından riskli bölgelerin başında yer alan ve en son 30 Ekim 2020’de yaşanan 6.9 büyüklüğündeki sarsıntıda 117 kişinin hayatını kaybettiği İzmir’de de sarsıntı sonrası panik yaşandı. Bu paniğe ek olarak Twitter’da sık sık ‘#Adana’, ‘#İzmir ve’ ‘#deprem’ başlıkları TT (trend topic) oldu, çekilen bulut fotoğraflarının altına “Yeni zelzele geliyor” halinde yorumlar yapıldı. Pekala bu sav ne kadar gerçeği yansıtıyor? Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu ve CNN Türk Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen’e ‘deprem bulutları’nı sorduk.
‘6 ŞUBAT’TA YAŞANANLARIN DEVAMI’
Prof. Dr. Murat Utkucu, Adana’da yaşanan artçı sarsıntının, şubat ayında meydana gelen büyük sarsıntıların artçısı olduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“6 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş sarsıntıları için Sakarya Üniversitesi’nde yaptığımız gerilme değişim modelleri Göksun’un güneybatısındaki faylarda gerilme artışına işaret ediyor. Münasebetiyle bu zelzeleler, 2023 Kahramanmaraş zelzelelerinin artçı zelzeleleri olarak düşünülebilir.”
‘VAN SARSINTISI DE O DENLİ BİR FAYDAYDI’
Türkiye’nin neredeyse her noktasının zelzele açısından riskli olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Murat Utkucu, 2011 yılında meydana gelen Van Depremi’nin de haritalanmamış faylardan birinde olduğunu söyledi. Küçük sarsıntılarla sarsılan noktalarda kilitli fay olmadığına ait savların gerçeği yansıtmadığını kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Utkucu, Adana’nın mümkün bir sarsıntıyla sarsılıp sarsılamayacağını örneklerle açıkladı.
“Kahramanmaraş’ta şubat ayında meydana gelen sarsıntılardan birincisi, 1990’lardan beri sismik boşluk olarak biliniyor ve öncelikli risk taşıyan bir nokta olarak tanımlanmıştı. Lakin zelzele onlarca yıl sonra oluştu. Ayrıyeten hala haritalanmamış faylar olabilir. 2011’deki Van Zelzelesi de bu türlü bir fay üzerinde oluşmuştu. 1998’teki Adana Depremi’nin de haritada olmayan bu türlü bir fay üzerinde oluştuğuna dair çalışmalarımız mevcuttur. Münasebetiyle zelzelelere hazır olmak ve gerekli tedbirleri almak riskli noktaları merak etmekten daha akla yatkın olacaktır. Ayrıyeten Adana yöresindeki fayların her biri teker teker detaylı ele alınarak ve en son ürettikleri sarsıntılar göz önünde bulundurularak bu bahiste yorumda bulunulabilir. Bilhassa 1269 ve 1544 zelzelelerinin hangi faylar üzerinde oluştukları belirlenmeli.” – Prof. Dr. Murat Utkucu
‘BULUTLARIN ZELZELEYLE İLGİSİ YOK’
Halk ortasında ‘deprem bulutları’ olarak yorumlanan gökyüzündeki değişimler, bugünlerde sık sık toplumsal medya platformu Twitter’da gündeme geliyor. Özellikle toplumsal medyada öne çıkan paylaşımların birçoğu, hizalanmış küçük bulutların bir ortaya geldiği fotoğraflardan oluşuyor. Prof. Dr. Orhan Şen, gökyüzünde yaşanan bu duruma ait, “Ortada ‘deprem bulutu’ diye bir bulut yok. Görülen bulutlar orta düzey bulutları altokümülüs. Düşey hareket artarsa kümülüs bulutlarına dönüşüp yağış yapabilir” açıklamasını yaptı.
BİLİM DÜNYASINDA BİR KARŞILIĞI VAR MI?
Prof. Dr. Murat Utkucu da halk ortasında ‘deprem bulutları’ olarak bilinen gökyüzü olayıyla ilgili yapılan araştırmaları hatırlattı. Adana’da son günlerde görülen bu durumu Rusya ve İtalya’da yapılan araştırmalar ışığında yorumlayan Prof. Dr. Utkucu, şu bilgileri paylaştı:
“1997’de Rus bilim insanı Morozova, canlı fay sınırları ve zelzelelerle kontaklı mümkün bulut dağılımları bulmuştur. Fakat zelzeleler ve bulutlar ortasındaki ilgiyi araştırıp belirli bir dereceye kadar ilgi bulan çalışmalarda bile bu ilginin hala tartışmalı olduğu tabir ediliyor. İtalya’daki bir diğer çalışmada, 2010 ila 2013 yılları ortasında meydana gelen ve büyüklükleri 4.7’ye eşit ve daha büyük olan sarsıntılarla 23 gün ile 45 gün öncesini kapsayan vakit aralığındaki bulut dağılımları ortasında sarsıntıların yüzde 70’i için bir ilgi gözlemiştir. Fakat bu konuda tam bir fikir birliği olmadığı ve bu ilgi tezinin bilimsel toplumda çok az dayanak bulduğunu hatırlatmamız gerekiyor. Sarsıntı bulutlarının sarsıntıların öncesinde canlı fay çizgileri boyunca doğrusal biçimde uzanan sıra dışı bulutlar oldukları söylenebilir.”
