Horzum Mahallesi’nde birbirinden derin yarlarla ayrılan hakim 3 zirve üzerinde heyeti Kibyra Antik Kenti’nde; 2006’da başlatılan hafriyat çalışmaları, 2010’dan itibaren Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şükrü Özüdoğru başkanlığındaki takım tarafından sürdürülüyor. 2016’da UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne dahil olan Kibyra’daki hafriyat çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü müsaade ve dayanakları haricinde, Burdur Valiliği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Gölhisar Kaymakamlığı ve Gölhisar Belediye Başkanlığı’nca da destekleniyor.
‘3 FARKLI KULLANIM EVRESİNE SAHİP’
Doç. Dr. Şükrü Özüdoğru ve takımı, Kibyra’da 2016’da Agora’nın 3’üncü teras düzlüğünün merkezinde konumlanan yuvarlak planlı çeşme yapısını açığa çıkardı. Birinci inşa periyodunun akabinde çeşme yapısına, çeşitli periyotlarda eklemeler ile değişiklikler yapıldığını belirten Doç. Dr. Özüdoğru, “7,5 metre yüksekliğe ve 15 metre çapa sahip çeşme yapısı, 3 farklı kullanım evresine sahip. Sütunlar, kabartmalı frizler ve heykellerle süslenmiş çeşme yapısı, merkezinde blok örgü ile oluşturulmuş ve orta noktasına su sisteminin döşendiği yuvarlak gövde ve bunu çevreleyen, biri içte, oburu dışta olmak üzere daire formlu 2 havuzdan müteşekkildi. Blok örgü, merkezdeki yuvarlak gövde sütunlar ile taşınan konik bir çatıyla kapatılmıştı” dedi.
DEPREMDEN SONRA İNŞA EDİLMİŞ
Kazı çalışmalarından elde edilen bulgulara nazaran, çeşmenin milattan sonra 23 yılı sarsıntısının akabinde inşa edildiğini anlatan Doç. Dr. Özüdoğru, “Çeşme yapısı, 23 yılı sarsıntısı sonrası kentin yine inşası sırasında yapılmış olup, bu birinci kullanım evresinde merkezinden su sisteminin geçtiği yuvarlak gövde ve tek havuzdan oluşmaktaydı. Olasılıkla milattan sonra 2’nci yüzyılın son çeyreğinde ikinci havuz eklenmiştir. İkinci havuzun üzerinde özgününde olması gereken 12 adet bronz heykelden ise hiçbir iz bulunamamış olup, yalnızca heykellerin ayaklarının yerleştirildiği yuvalar tespit edilebilmiştir. Çeşmenin çatısının milattan sonra 417 zelzelesinde çöktüğü ve büyük oranda ziyan gördüğü anlaşılmış olsa da elimizdeki arkeolojik bilgiler, yapının kimi tadilatlar sonucunda yeniden birebir fonksiyonuyla Erken Bizans Çağı’nda da olasılıkla milattan sonra 7’nci yüzyıl sonlarına kadar kullanıldığını göstermiştir” diye konuştu.
‘GÖRKEMLİ ÇEŞME YAPISI AYAĞA KALDIRILDI’
Doç. Dr. Özüdoğru, 2022’de başlayan onarım çalışmalara ait de şunları söyledi:
Öncelikle yapılan belgeleme çalışmaları sonucunda, çeşme yapısının üst kısmında taç formunda yapıyı tamamlayan konik çatısının bir kısmı haricinde toplam 168 özgün mimari eleman kullanılarak onarımı tamamlandı. Günümüze ulaşmayan ve eksik olan 24 mimari eleman ise imitasyon olarak üretilmiş ve yapının bütünlenmesi sağlanmıştır. 2022 yılının Ağustos ayında başlayan onarım çalışmaları, tıpkı yıl 21 Aralık prestijiyle tamamlanmış ve bu görkemli çeşme yapısı ayağa kaldırılmıştır.
‘2 BİN YIL SONRA GERÇEK FONKSİYONUNA KAVUŞTU’
2023 yılı Mayıs ayında Antalya Kültür Varlıkları Muhafaza Bölge Şurası’na sunulan projenin onaylanmasının akabinde yapıya su sınırı döşendiğini belirten Doç. Dr. Özüdoğru, “Günümüzde hala kullanılan orjinal antik kaynaktan su temini sağlanmıştır. Yepyeni durumunda yapıya ulaşan su, altı sütun ortasındaki yatar vaziyette 6 heykelin uç kısmındaki aslan ya da panter biçimindeki çörtenlerden birinci havuza akmaktaydı. Bu heykellerden olasılıkla biri Herakles’i, biri de genç Dionysos’u betimleyen ikisi hafriyat çalışmaları sırasında bulunmuş olup, Burdur Müzesi’nde sergilenmektedir. Onarım çalışmaları kapsamında bu heykellerin kireçtaşı kopyaları yaptırılarak, orjinal yerlerine konulmuştur. Böylelikle bu görkemli çeşme yapısı, özgün kaynağından getirilen suyun akıtılmasıyla 13 asır sonra gerçek fonksiyonuna kavuşmuştur” dedi.
‘HER İKİSİ DE BURDUR’DA, BEKLERİZ’
Türkiye’deki antik kentler içerisinde, onarımı tamamlanıp, tekrar su akması sağlanan 2 çeşmenin Sagalassos ve Kibyra antik kentleri olmak üzere Burdur’da olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özüdoğru, “Kibyra Yuvarlak Planlı Çeşme yapısı, merkezinde yükselen sütunlu anıt ve bu anıtı çevreleyen birbiriyle kontaklı 2 yuvarlak havuz ile antik mimarideki su yapıları ortasında eşsiz bir plan ve görkeme sahiptir. Ülkemizde sahip olduğu anıtsal çeşme yapılarının restore edilerek, yepyeni kaynağından getirilen suyun akıtıldığı iki antik kentimiz Sagalassos ve Kibyra. Her ikisi de Burdur’da, bekleriz” diye konuştu.
