ÖZEL HABER/İLYAS ÇOLAK
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün “Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi’nde yer verdiği makalelerde, Kist Ekinokokkoz (KE) ve Kist Hedatit (KH) tehlikesini gözler önüne serdi. 2005 yılında bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar listesine alınan KE vakaları, devam eden yıllarda kayıt altına alınarak 2008’de 408, 2019’da ise 1876’ya ulaştı. Ancak tehlikenin boyutu, rastgele insanlardan alınan örneklerin incelenmesiyle ortaya çıktı. KE yeni olgu ortaya çıkma hızı Van’da 2010-2014 yılları arasında yüz binde 4,12’den, 2015-2019 yılları arasında iki katını aşarak yüz binde 8,7’ye yükseldi. En yüksek KE olgusu görülen şehir Van olurken, onu Ağrı, Iğdır ve Kırşehir takip ediyor.
AVRUPA’DA EN YÜKSEK SEVİYEDE
Türkiye’de KE üzerine yapılan araştırmaların 13 şehirle sınırlı kaldığı belirtilen makalede, dolaylı olarak 68 ilde çalışma yapıldığını da ortaya koyuyor. Köpeklerde görülen ekinokokkozun görülme sıklığının, tespit edilme yöntemine göre değişkenlik gösterdiği ifade edilirken, genel kabul gören PZR testlerine göre yüzde 4 ile 14 arasında değişkenlik gösterdiği tespit edildi. Türkiye’deki bu oran, Avrupa’da ekinokokkozun en yüksek seviyesini teşkil ediyor.
KÖPEKLERDEN, KOYUN VE SIĞIRLARA GEÇİYOR
Köpeklerin dışkılarıyla doğrudan temas ya da su kaynaklarına bulaşması sonucunda ‘ara konak’ diye tabir edilen kesim hayvanlarına geçen KE’nin sığırlarda görülme sıklığı Doğu Anadolu Bölgesi’nde yüzde 34,3’e kadar yükselirken, bu oran Karadeniz’de yüzde 11,3, İç Anadolu’da yüzde 3,4 ve Marmara Bölgesi’nde yüzde 4 olarak kayıtlara geçti.
HER İKİ KOYUNDAN BİRİNDE VAR
Koyunlarda ise görülme sıklığı daha yüksek. Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki koyunların yüzde 46,4’ünde KE görülürken, Marmara’da yüzde 22,9, Karadeniz’de yüzde 6,5 ve İç Anadolu’da yüzde 4,9 oranlarında KE tespit edildi.
HER 7 KİŞİDEN BİRİNDE GÖRÜLÜYOR
Yine aynı dergide yayımlanan makaleye göre; sadece Ankara’da 4 yıllık bir sürede yapılan araştırmalarda rastgele seçilen 2921 hastanın serum örnekleri ELISA, IHA ve WB yöntemlerinden en az biriyle değerlendirildi. Tablonun vahameti de böylelikle ortaya çıktı. Araştırma sonuçlarına göre; 2921 hastanın 439’unda test sonuçları pozitif çıktı. Diğer bir deyişle, her 7 kişiden birinde köpeklerden kaynaklı KE/KH tespit edildi. Erkeklerin yüzde 13’lük bir kısmında kist bulunurken, bu oran kadınlarda yüzde 16,4’e yükseliyor.
KİSTLER, EN ÇOK KARACİĞERDE ÇIKIYOR
Atatürk Üniversitesi’nin aynı makalede yer alan araştırmasına göre; elde edilen 459 patolojik bulguda KE’ye rastlandı. Kistlerin en çok görüldüğü organ yüzde 61’lik oranla karaciğer olurken, onu yüzde 18,7 ile akciğer takip etti. Bu organları yüzde 2.6 ile beyin ve böbrek, 2.3 ile dalak takip ederken, yüzde 2,2’lik bir oranda hem karaciğer hem akciğerde kist tespit edildi.
ÇOCUKLAR VE GEBELERDE ÖLÜMCÜL
Köpeklerin dışkısıyla doğaya salınan kistler, besi hayvanları ve insanlara sıvı teması yoluyla bulaşarak, hayvanlarda karaciğer, akciğer, beyin ve kaslarda kiste dönüşüyor. İnsanlarda ise; karaciğer, akciğer ve beyin dışında, göz, kaslar ve kemikte de sıklıkla görülebiliyor. Kistlerin tedavi süreçleri ise ölümcül olabiliyor. Uzun dönemde ilaç tedavisi ile kistin büyümesi kontrol altına alınmaya çalışılırken, cerrahi olarak da kisti çıkarma yada içine sıvı enjekte edilerek kisti durdurma yolları deneniyor. Ancak kist tedavileri her organda başarılı olamadığı gibi, daha ileri evrelere de evrilebiliyor. Gebe ve çocuklarda ölümcül seyreden kistleri durdurmanın yolu ise köpeklere yılda 4 kez iç parazit uygulamasının yapılması.
KAÇ KÖPEĞİN AŞILANMASI GEREKİYOR?
KAÇ KÖPEĞİN AŞILANMASI GEREKİYOR?Kistlerin bulaşmasını önlemenin en kesin yolu, köpeklerin aşılanması olurken, Türkiye’deki köpek sayısını çokluğu, bu mücadelenin zorluğunu da ortaya koyuyor. Veteriner Hekimler Derneği’nin yayınladığı ‘Sahipsiz Sokak Hayvanları Raporu’na göre Türkiye’de 7 milyon kişinin evinde kedi ve köpek beslerken, sokaklarda ise 6 buçuk milyon başıboş köpeğin olduğu bildirildi. Aynı raporda Türkiye’de yılda 250 bin kuduz riskli temas bildirimi yapıldığına değinilerek, 200 binden fazla insanın sokak köpekleri tarafından saldırıya uğrayarak ısırıldığının altı çizildi.
