ÇİĞDEM YILMAZ- İngiliz ve Amerikalı bilim insanlarının, yumurta ve sperm olmadan kök hücreyle sentetik insan embriyosu üretti. Bilim insanları embriyoyu 14 günün ötesine kadar geliştirdiklerini duyurdu.
Laboratuvarda canlı bir varlık geliştirmenin birçok ülkede yasak olmasına rağmen çalışmanın bunu mümkün kılma mümkünlüğü etik tartışmaları alevlendirdi. Türkiye’deki bilim insanları çalışmaya bakışlarını Milliyet’e kıymetlendirdi.
Türkiye’de de yasak
Özel Liv Hastanesi Rejeneratif Tıp ve Kök Hücre Merkez Yöneticisi Prof. Dr. Erdal Karaöz, “sentetik” tarifini biraz abartılı bulduğunu belirterek, şunları söyledi:
“23 yıldır kök hücre konusunda çalışan biri olarak, embriyolarından edilen embriyonik kök hücreler yapmışlar. Yapay bir hücreden yapılan bir şey değil. Çalışmada, embriyonik kök hücreler kullanılarak, cet hücreye yani döllenmiş yumurta (zigot) ya da embriyonik periyoda geri döndürdüklerini sav ediyorlar ve bu hücreleri laboratuvarda 14’üncü güne kadar büyütmeye devam edebilmişler. Embriyonik kök hücreler, tıbbın tedavi edemediği hastalıkları tedavi etmek hedefiyle keşfedilmişti. Bu çalışmada etik olarak sorun var. Örneğin, Türkiye’de insan embriyonları kullanılarak embriyonik kök hücre elde edilmesi yasak. Birçok dünya ülkesinde bilhassa Katolik ülkelerde de yasak.
Yaşama ihtimali zayıf
Cambridge’de bu formda embriyonik kök hücreleri elde edip, bu embriyonik kök hücreleri yine programlayarak bir ekip uyaranlarla geldiği cet hücresine yani embriyonik periyoda geri çeviriyorlar. Erken periyotta kök hücreleri kullanılarak genetik olarak özdeş embriyom elde edilip, bunu anne rahmine implant ederek yine bir canlı doğma ihtimalini şu an için zayıf görüyorum. Türkiye’de aslında yasak olduğu için hiçbir bilim insanı embriyonik kök hücrelerden tekrar embriyon elde etme maksatlı çalışma yapamaz. Lakin hayvan embriyonları kullanılarak etik şura onayı almak şartıyla bu tıp çalışmalar kelam konusu. Bu çalışmanın gelecekte insanlara yansımalarını da 2 formda kıymetlendirmek gerekiyor. Çalışma tedavi gayeli mı, üreme hedefli mı? Tedavi hedefli tüm bu bilimsel çalışmaları destekliyorum lakin bu yol kullanılarak gelecekte tedavi emelinden çıkıp, insan üretme yahut klonlamaya yönelik olursa bunun sonuçları farklı olur ve bizler bu çeşit çalışmalara karşıyız.”
‘Sentetik bebek yapılıyor’ algısı sakıncalı ve yanlış’
Dünya Kısırlık ve Tüp Bebek Derneği Genel Koordinatörü Prof. Dr. Timur Gürgan, “Hiçbir halde insan geliştirme için kullanılamaz. Yalnızca bilimsel araştırmalar için verilen müsaadeler doğrultusunda ilerler. Bilimde bir şeyin yapılabilir olması onun uygulanacağı manasına gelmez” dedi. “Sentetik bebek yapılıyor” başlığı ve algısının yaratılmasını sakıncalı bulan Gürgan çalışmanın hakikat anlatılması gerektiğini söylüyor:
“Bu bilime karşı da beğenilen bir algı değil, bilime karşı itimadı azaltır. Var olan şey bilimsel bir alt yapı çalışmasıdır ve ön bilgidir. Sentetik bir bebekten kelam ediliyor ve bu gerçek değildir. Şu an bu çalışmalar fareler üzerinden deneniyor ileride geliştirilmesi durumunda bu model üzerinde beşerlerle ilgili de bir çalışma yapılabilir. Kök hücrelerden çocuk üretilmesini dair şu an için bir çalışma yok, olması durumunda da bu çalışmayı etik ve yanlışsız bulmuyorum.”
