Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yer alan karara nazaran, CHP’li 125 milletvekili, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nda 8 başka düzenlemenin anayasaya ters olduğu öne sürülerek iptali ve yürürlüğünün durdurulması için AYM’ye başvurdu. İptal talebinin münasebetinde, kanunun 6’ncı unsurunda yer alan ‘noksan alınan tedbir’ kavramının muhakkak olmadığı, ‘tamamlattırmak’ ibaresinin ise mülkiyet hakkını ihlal ettiği, ‘gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi maksadıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici önlemleri almak’ ibaresinin toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkını sınırlayıcı nitelikte olduğu, ‘halkın sükun ve istirahatini bozanları ve diğerlerini rahatsız edenleri’ kavramının açık olmadığı, ‘engellemek’ ibaresinin ise hangi iş, süreç ve hareketleri kapsadığının belli olmadığı belirtildi.
TOPLANTI VE ŞOV YÜRÜYÜŞÜ HAKKINA SINIRLAMA VURGUSU
AYM kararında, dava konusu kuralda; bekçilerinin önleyici ve hami misyon ve yetkileri kapsamında konut, iş yeri ve araçların sahiplerinin noksan aldıkları önlemlerin neler olduğunun açıklanmadığı belirtildi. Kararda, kâfi yasal unsur ve çerçeveyi öngörmemesi nedeniyle kuralın bilinmeyen olduğu, kamu nizamını bozacak hareket ve durumların mahiyeti, boyutu ve sonlarının neler olduğu belirlenmediği değerlendirmesinde bulunuldu. Ayrıyeten, ‘kamu nizamını bozacak mahiyetteki şov, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi maksadıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici önlemleri alma’ yetkisi veren düzenlemenin, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkına sınırlama getirdiğine vurgu yapıldı.
Mahkeme, kanunda bekçilere verilen, ‘halkın sükun ve istirahatini bozanları ve diğerlerini rahatsız edenleri engelleme’ yetkisine ait kuralı da iptal etti. İptal münasebetinde, kuralda yer alan aksiyonların kabahat kapsamındaki hareketler olarak mı değerlendirileceği, engellemenin kapsamı, hangi yetkileri içerdiği ve sonları konusunda bir belirleme bulunmadığı anlatıldı.
EL İLE DIŞTAN ARAMA YAPAMAYACAK
Bekçilere el ile dıştan denetim yetkisi veren düzenleme de Anayasa’ya ters bulundu. Kararda kelam konusu düzenlemenin, ‘kişilerin özel hayatına hürmet gösterilmesini isteme hakkına’ sınırlama getirdiği kaydedilerek, kuralın hem belirsizlik içerdiği hem de keyfiliği önleyecek garantileri sağlamadığı belirtildi.
AYM’nin iptal ettiği unsurlar ortasında, bekçilere, ‘görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar üzere malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan önlemleri tamamlattırma’ yetkisi de yer aldı. Kararda, “Bekçilerin önleyici ve esirgeyici misyon ve yetkileri kapsamında konut iş yeri ve araç sahiplerinin noksan aldıkları önlemlerin neler olduğu açıklanmadığı üzere, bu önlemlerin tamamlanmasından ne anlaşılması gerektiği, bu yetkinin kapsam ve sonları ile nasıl gerçekleştirileceğinin muhakkak olmadığı, kâfi yasal unsur ve çerçeveyi ön görmemesi nedeniyle kuralın bilinmeyen olduğu sonucuna ulaşılmıştır” değerlendirmesi yapıldı.
BAKANLIK YÖNETMELİĞİNE BIRAKILAMAZ
Bekçilerin istihdamı ve işe alınmalarından sonraki hiyerarşilerine ait düzenlemeler de iptal edildi. Mahkeme, bekçilerin istihdamı için ‘İçişleri Bakanlığı’nca çıkarılan yönetmelikle belirlenen eğitim, yaş, sıhhat ve fiziki yeterlilik üzere özel kaideler aranır’ ve ‘çarşı ve mahalle bekçisi olarak istihdam edilmek için İçişleri Bakanlığı’nca çıkarılan yönetmelikte belirlenen yöntem ve asıllara nazaran yapılacak giriş imtihanında başarılı olmak şarttır’ formundaki kararları de Anayasa’ya alışılmamış buldu.
ASTLIK-ÜSTLÜK İLİŞKİSİ
Kanunun 2’nci hususunda yer alan ve bekçilerin amirlerinin meslek hiyerarşisi içinde belirlenmesini düzenleyen karar de iptal edildi. İptal kararında, kelam konusu düzenlemede bekçilerin astlık-üstlük bağlantısı içerisinde mesleksel hiyerarşideki pozisyonları ve amirlerinin kimler olduğunun açıklanmadığı belirtilerek, “Amirlerinin nasıl ve hangi ölçütler dikkate alınarak tespit edileceği açık ve net biçimde tabir edilmediğinden belli ve öngörülebilir nitelikte bir düzenleme içermeyen kural yasallık unsuruna aykırıdır” denildi.
KİMLİK DENETİMİ DEVAM EDECEK
Ayrıca, bekçilere, ‘suç işlenmesi, kabahatin faillerinin ya da aranan bireylerin kimliklerini tespiti ile mevcut ve olası tehlikeleri önleme’ hedefiyle bireyleri durdurma ve kimlik tespiti yetkisi veren düzenlemenin iptal talebi ise reddedildi. Bekçilere, kimlik ya da doküman göstermekten ve açıklamada bulunmaktan kaçınan ve palavra beyanda bulunulması nedeniyle kimliği belirlenemeyen şahısları ‘tutma’ yetkisi veren düzenleme de Anayasa’ya ters bulunmadı.
SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN İPTALİ İSTEMİNE RET
Mahkeme, bekçilere silah kullanma yetkisi verilen düzenlemenin iptali talebini de reddetti. Ret kararının münasebetinde, bekçilere bu yetki verilirken Polis Görev ve Salahiyet Kanunu’na atıfta bulunulduğu belirtilerek, “Saldırıları etkisiz kılmak ve hakkında tutuklama, gözaltına alma zorla getirme yahut yakalama buyruğu verilmiş bireyleri ya da hata üstü halinde şüphelileri yakalamak emeliyle silah kullanılabileceğinin karar altına alındığı, böylelikle yetkinin veriliş emeline alışılmamış ve orantısız halde kullanılmasını engelleyecek garantiye yer verildiği görülmektedir” denildi. (DHA)
